Duno – Landgoed
Ook bekend onder de naam Duunoog.
Locatie
Gelegen in Gelderland, ten zuiden van Doorwerth en westen van Heveadorp op de stuwwal ligt landgoed Duno met uitzicht op het ten zuiden gelegen nederrijn en uiterwaarden. Het is begroeid met bos en doorlopen door meerdere beekjes.
Wandelen
Dankzij een paaltjesroute is het makkelijk om een wandeling door het landgoed te maken. Deze begint bij het kasteel Doorwerth aan de Fonteinallee 2b, Doorwerth.
Veel van de wandelpaden zijn aangelegd dat ze weinig hoogte verschillen kennen. Met het aanleggen van het park wilde ze rekening houden met de rust die toeristen in die tijd zochten.
Mountainbiken
Ook is er een route speciaal voor mountainbikers aangelegd.
Beschrijving van de huidige locatie
De Duno’s ligging op de stuwwal is een uniek zicht in Nederland. Het landgoed is doorkruist met vele beekjes en kleine watertjes, wat een verwelkombare afwisseling bied tegen de bladerige bosgrond.
De oude locatie van het landhuis is nog zichtbaar aanwezig. Met enig zoeken kan je restanten van de entree van het huis vinden aan de hand van de blauwe stukken steen. De Azelealaan is samen met restanten van de theekoepel en het toegangshek herinneringen aan oude tijden. Deze is in mei tot juni in bloei en dan zeer de moeite waard om te bezoeken.
Het landgoed vertoond restanten van de hakhoutindustrie: scheidbomen en hakhoutstoven. Scheidbomen vormden een natuurlijke omheining van een hakhout perceel. Deze werden zodat ze in de dikte groeien. Hakhoutstoven zijn de stompen en wortels van afgezaagde bomen die nieuwe hout voortbrachten. Bepaalde houtsoorten groeien hier heel goed op.
Ook komt hier beukenhakhout voor wat niet veel voorkomt in Nederland.
Je hebt hier met helder weer zicht tot Eusebiuskerk en het Gelredome in Arnhem.
Geschiedenis
De ringwalburg de Hunnenschans
Met een doorwaadbare plaats in de Nederrijn aan de voet van de wal. Nog voordat Kasteel doorwerth werd gebouwd werd het uitzicht op deze strategische positie gebruikt voor een Hunnenschans.
Deze middeleeuwse wal met droge gracht gaf het fundament voor een dubbele houten palissade gevuld met zand. Niet alleen gaf dit een strategisch voordeel maar ook een vluchtplek voor de omwonenden.
Tijdsgeest
In de 18 en 19e eeuw trok de omgeving van Oosterbeek en Doorwerth steeds meer gegoede burgerij aan om hun natuurschoon. Industrialisatie en verstedelijking zorgt voor een groei van de middenklasse. Deze hebben mogelijkheden om te reizen en buitenhuizen te bouwen. De stuwwal en het onnederlandse uiterlijk van deze omgeving is een geliefde omgeving.
Westerbouwing, Bato’s wijk en Duno zijn landgoederen die vorm krijgen in deze periode in deze omgeving.
Aanleg
Duno wordt in de 18e eeuw aangelegd als landschapspark. Initieel met een prieeltje, theekoepel, rosarium, kassen belvedere en rotspartijen.
Landhuis
in 1794 heeft mr. A.F.O. Blombe Vatebender, richter van de Heerlickheid Doorwerth, het landhuis Duno laten bouwen.
Herberg
In 1801 wordt er vermeld dat het landhuis dienst deed als herberg.
Lodewijk
In 1807 kochten oud-kapitein-ter-zee Wijnand de Grote en Rosalie C.L. de Vignon het. Ze woonden er tezamen met Meinard Johan Macare, voormalig boekhouder van de Oostindische Compagnie.
Deze voormalige boekhouder mocht koning Lodewijk ontvangen op 18 juli 1808. Zelfs hij uite zijn bewondering voor de natuurschoon. Gebruikte het woord “Cascaden” en genoot van het uitzicht over de betuwe.
1831 – 1843
Was het landgoed eigendom van J. F. Kroese.
Baron van Brakell
Kocht het in 1843. Hij was toen 7 jaar eigenaar van Kasteel Doorwerth en hij verhuurde het landhuis. De kosten voor onderhoud waren zo hoog dat verval intrad. De Baron verkocht het en het wisselende verschillende keren van eigenaar tot het in in 1888 geveild werd.
Joseph Wilhelm Frederik Scheffer (1846-1917)
Deze cacao-handelaar kocht Duno in 1888. Hij was getrouwd met de dochter van Coenraad Johannes van Houten. Coenraad was een chocola fabrikant met zijn eigen fabriek in Amsterdam. Coenraad was ook een innovator op het gebied van chocola fabricage.
In 1876 werd Joseph procuratiehouder en in 1883 werd hij medefirmant van het bedrijf van zijn schoonfamilie. In 1893 overleed zijn vrouw. De volgende 14 jaar verslechtert de relatie van Joseph met zijn schoonfamilie. En wordt daarom uitgekocht.
Joseph besloot in te springen op een probleem van die tijd. Hij wilde zuiver melk produceren. Tot dan toe was melk een bron van ziekten. Daarom richte hij modelboerderij en melkfabriek op.
Op de huidige locatie van het Heveadorp richtte hij “Duno modelboerderij en melkfabriek Huis ter Aa” op in 1908.
Hevea bied ruimte aan de Seelbeek. Dit water werd niet alleen gebruikt voor de koeien als drinken. Ook werd de melk er koel mee gehouden en vanzelfsprekend om de stallen schoon te houden. Een oude kaart uit die tijd beschreef het met “Elken ochtend worden de koeien geroskamd, geborsteld en wascht men ook de staarten af”.
Helaas voor Joseph kreeg hij de fabrikage van schonere melk niet rendabel. Dit was onder andere om het steeds populairder wordende pasteurisatie van Louis Pasteur.
Hij verkocht daarom een deel van zijn landgoed.
Dirk Frans Wihelmi (1877-1936)
Deze heer uit Goningen Kocht een deel van het landgoed Duno om de rubberfabriek die hij bezat uit te breiden. Zijn vader had als zadelmaker zijn werkzaamheden uitgebreid tot de rubberfabricatie.
Dirk verbouwde de stallen om tot fabrieksruimte en binnen een jaar werkte er 250 personen waaronder 50 minderjarig waren. Deze werkers waren uit groningen overgekomen.
Aan de zuidzijde van de heuvelrug (huidige Dunolaan) liet hij woningen bouwen met namen van de herkomst van rubber: Celebes, Bornea, Java en Sumatra. Dit waren de eerste Heveadorpelingen.
Odo van Vloten
De theeplanter kocht het landgoed op een openbare veiling. Ook voor hem viel het financieel zwaar om Duno aan het onderhouden. In 1932 liet het landgoed achter aan het Geldersch Landschap.
Hotel
Het Geldersch landschap verhuurde het negentiende-eeuwse huis aan een hotelexploitant.
Verwoesting
In het najaar van 1944, in de operatie Market Garden, is de villa en jagershuis verwoest, waarschijnlijk door artillerievuur. Niet alleen werden de huizen verwoest, ook was de schade aan de natuur aanzienlijk.
Front
Na de operatie Market Garden werd Duno onderdeel van het front. De geallieerden waren tot aan de overkant van de nederrijn gekomen. Loopgraven werden aangelegd die vanuit Wageningen door Duno naar Arnhem liepen.
Na de oorlog
Ondanks de prachtige locatie is het landhuis nooit herbouwd na de oorlog. Het enige wat nu nog zichtbaar is, zijn restanten van het toegangshek en theekoepel.
1965
Sinds dit jaar is Duno een archeologisch rijksmonument.
Herstel
De cascadewaterval samen met enkele uitzichten werd door het Geldersch Landschap hersteld. De Duno en andere bruggen en trappen zijn hersteld. Tegelijkertijd is gewerkt aan het voorkomen van erosie van de stuwwal.
Terras
Het Geldersch Landschap werkt aan een terras op de locatie van het landhuis uit de 19e eeuw.
